Glutenowi przypisuje się wiele negatywnych działań, a zainteresowanie dietą bezglutenową rośnie. Skalę zjawiska pokazuje ilość wyszukiwań frazy gluten, która w ciągu roku utrzymuje się na dość wysokim poziomie. Dietę bezglutenową stosuje się często jako remedium na wszystkie choroby czy podczas odchudzania. Czy jest to faktycznie zasadne? Dodatkowo w artykule opowiem Ci o tym, czym jest dieta bezglutenowa, kto powinien ją stosować, jak poradzić sobie po diagnozie, jakie są ogólne zasady diety bezglutenowej, czy dieta bezglutenowa może być prawidłowo zbilansowana? Znajdziesz też w nim kilka pomysłów na posiłki i polecane produkty.
Gluten jest białkiem, które obecne jest w zbożach, takich jak pszenica, orkisz, jęczmień, żyto, pszenżyto. To dzięki jego zasłudze możemy cieszyć się ciastem drożdżowym czy pysznym chlebem, to gluten nadaje puszystość i elastyczność.
Dieta bezglutenowa jest wskazana u osób z celiakią i alergią na pszenicę.
Celiakia jest autoimmunologiczną chorobą genetyczną, która trwa przez całe życie, a jednym z podstawowych elementów leczenia jest eliminacja glutenu z diety. Należy ją potwierdzić poprzez badanie przeciwciał, biopsję jelita cienkiego lub badania genetyczne.
Alergia na pszenicę objawia się problemami żołądkowymi, takimi jak biegunka, wzdęcia, wymioty, ale także objawami skórnymi czy katarem. Aby ją zdiagnozować, konieczne są testy skórne.
W badaniach pojawia się także temat nadwrażliwości na gluten niezwiązanej z celiakią, jednak wyniki nie są jednoznaczne i potrzebujemy dalszych badań, by móc zalecić w takiej sytuacji dietę bezglutenową.
Tak więc dla osób zdrowych składnik ten jest bezpieczny. Naukowcy nie zalecają także stosowania diety bezglutenowej “na wszelki wypadek”.
Nie! Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2021) gluten powinien być wprowadzany do diety dziecka po 6 miesiącu życia wraz z innymi produktami uzupełniającymi. Nie ma także wskazań, by podczas rozszerzania diety eliminować pokarmy alergizujące (w tym także gluten). Potwierdza to Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (2019). Na początku rozszerzania diety zalecane są mniejsze ilości produktów glutenowych i stopniowe ich rozszerzanie.
Gluten | Pokarmy zawierające gluten należy wprowadzać do diety podczas wyłącznego karmienia mlekiem kobiecym (nie mieszanka mleczna lub innymi produktami zawierającymi białko mleka krowiego). | W kontekście ryzyka celiakii, gluten należy wprowadzić do diety wraz z innymi produktami uzupełniającymi. | Gluten należy wprowadzić do diety między 4, a 12 m.ż., unikając jego dużych dawek w pierwszych tygodniach stosowania. | Gluten należy wprowadzić do diety między 4, a 12 m.ż., unikając jego dużych dawek w pierwszych tygodniach stosowania. |
---|
Źródło: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2021).
To, kiedy podać gluten, musisz indywidualnie dopasować do Twojego dziecka. Jeśli zdecydujesz się podać gluten w 4-5 miesiącu życia, to najlepiej w postaci kaszy manny. W jakiej ilości? Wystarczy zaledwie 1 płaska łyżeczka kaszki, a następnie stopniowe jej zwiększanie. Możesz ją dodać do przecieru z warzyw lub własnego mleka. Jeśli dziecko spotyka się pierwszy raz z glutenem po 7 miesiącu, to możesz wykorzystać chleb. Wówczas wystarczy ok. 1/10 kromki chleba.
Jeżeli po wprowadzeniu produktów glutenowych pojawią się niepokojące objawy, takie jak ból brzucha, biegunki, wymioty, wzdęcia, wysypka, wówczas należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu czy pediatry. Jeśli objawy się nie pojawiają, to nie ma podstaw by z glutenu rezygnować. 🙂
Symbol przekreślonego kłosa
To licencjonowany, międzynarodowy znak oznaczający żywność bezglutenową. Taki produkt jest też regularnie nadzorowany. Oczywiście nie oznacza to, że inne produkty, które nie zawierają przekreślonego kłosa, nie są bezglutenowe. Jest to po prostu graficzne ułatwienie dla osób na diecie bezglutenowej.
Tutaj znajdziesz wykaz polskich produktów i producentów ze znakiem przekreślonego kłosa.
Produkty zalecane i niezalecane
Produktami bezglutenowymi można nazwać te, które mają w sobie mniej niż 20 mg glutenu na kilogram produktu. Na szczęście nie musisz całkowicie zmieniać diety dziecka, bo wiele produktów naturalnie nie zawiera glutenu. Bez obaw, da się gotować dla całej rodziny, nawet jeśli Twoje dziecko choruje na celiakię lub cierpi na alergię na gluten.
Produkty | Nie zawierają glutenu |
---|---|
zbożowe | ryż, kukurydza, gryka, proso, amarantus, quinoa, teff, sorgo, kasza jaglana, skrobia kukurydziana, ryżowa, popcorn, owies z certyfikatem, skrobia ziemniaczana, mąka ziemniaczana |
mięso, ryby, jaja | świeże mięso, jaja, ryby, wędliny i przetwory mięsne oznaczone jako bezglutenowe |
mleko i produkty mleczne | mleko świeże, UHT, w proszku, kefir, jogurt, maślanka, śmietana, twaróg, ser żółty |
tłuszcze | masło, olej roślinny, oliwa z oliwek, masła orzechowe |
warzywa i przetwory warzywne | świeże warzywa, konserwowane bez dodatków, strączkowe, ziemniaki |
owoce i przetwory owocowe | wszystkie owoce świeże, konserwowane bez dodatków |
słodycze i desery | cukier, dżem, miód, syrop klonowy, melasa, ciastka z dozwolonych produktów, kisiel, budyń, ciastka bezglutenowe |
napoje | herbata, soki owocowe, woda mineralna, kompot |
przyprawy | sól i pieprz, zioła, ocet, sos sojowy bezglutenowy |
inne | bezglutenowy proszek do pieczenia, soda oczyszczona, drożdże |
Kategoria | Produkty, na które trzeba uważać |
---|---|
zbożowe | płatki śniadaniowe kukurydziane mogą zawierać ślód jęczmienny, mąka kukurydziana, ryżowa, gryczana |
mięso, ryby, jaja | wędliny (także te wysokogatunkowe typu szynka), konserwy rybne i mięsne, wędliny podrobowe (kaszanka, pasztetowa, pasztet), wyroby garmażeryjne mięsne (parówki, kotlety mielone, pulpety, hamburgery) |
mleko i produkty mleczne | jogurty owocowe, maślanki smakowe, produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, serki topione, śmietana (zagęstnik), bardzo tanie sery żółte (tzw. wyroby seropodobne), gotowe sery białe do serników (uwaga na błonnik pszenny), sery pleśniowe |
tłuszcze | majonezy, gotowe sosy (dressing) |
warzywa i przetwory warzywne | sałatki z majonezem i dressingami o nieznanym składzie, chrzan, niektóre fasole w puszkach, placki ziemniaczane, produkty wegetariańskie typu kotlety sojowe, pasztety sojowe, majonezy sojowe |
owoce i przetwory owocowe | owoce suszone, wsady owocowe |
słodycze i desery | guma do żucia, galaretki w cukrze i w czekoladzie, żelki, nadziewane cukierki, landrynki, batony, gotowe budynie i kisiele, lody, czekolada i czekoladki |
napoje | niektóre tanie kawy rozpuszczalne, zwłaszcza aromatyzowane, czekolada do picia na gorąco, napoje owocowo-warzywne, alkohole z dodatkami smakowymi, napoje kawowe w proszku (np. cappuccino) |
przyprawy | jednorodne przyprawy, przyprawy typu jarzynka, mieszanki przypraw (np. curry), musztardy, ketchupy, sosy w proszku, gotowe dipy i dressingi |
inne | preparaty do odchudzania, suplementy diety, niektóre aromaty, cukier waniliowy |
Pamiętaj, że gluten nie musi konkretnie znaleźć się w składzie produktu, może zostać nim zanieczyszczony, np. podczas transportu, produkcji czy pakowania. Niestety taka informacja może znaleźć się na opakowaniu dobrowolnie pod postacią zdania “Może zawierać śladowe ilości glutenu.” Dlatego zawsze czytaj całą etykietę, a nie tylko skład – szczególnie, jeśli Twoje dziecko jest bardzo wrażliwe na gluten.
Uważaj także na napis “produkt bez glutenu”. Jest on nadawany przez producenta i w porównaniu do symbolu przekreślonego kłosa taki produkt nie jest kontrolowany przez nikogo z zewnątrz, więc teoretycznie może zawierać więcej niż 20 ppm glutenu.
Na co należy szczególnie uważać?
Gluten może być obecny także w produktach, o których w pierwszej kolejności byśmy nie pomyśleli. Warto uważać na:
Uważaj na błonnik pszenny, słód jęczmienny.
Dieta bezglutenowa może wydawać się trudna i wymagająca. Na szczęście coraz więcej firm produkuje rzeczy bez glutenu, a coraz więcej lokali wprowadza w swojej ofercie dania dla osób z wykluczeniami żywieniowymi.
Porozmawiaj z dzieckiem i wytłumacz, dlaczego wprowadzane są zmiany i na co trzeba uważać. Możesz wykorzystać do tego książeczki opowiadające o glutenie. Tutaj znajdziesz listę książek oraz bibliotek, z których możesz je wypożyczyć.
Na początku może być Wam trudno odnaleźć się w produktach zalecanych i przeciwwskazanych. Wydrukuj sobie listę, z którą będziesz nie tylko planować posiłki, ale także chodzić na zakupy. Z czasem znajdziesz swoje ulubione produkty i będzie to dla Ciebie intuicyjne.
Drugim problemem jest odnalezienie się w planowaniu posiłków. Z pomocą przychodzą książki kucharskie oraz blogi internetowe. Zrób sobie bazę przepisów, dzięki czemu łatwiej będzie Wam wybrać posiłki, na które macie ochotę w danym tygodniu. Pamiętaj, że nie musisz gotować dwóch osobnych obiadów, bo to często da się pogodzić. Wystarczy, że jako bazę przygotujesz sos dla wszystkich, a jako dodatek węglowodanowy podasz makaron pszenny i bezglutenowy.
Po trzecie – czytaj etykiety! Możesz korzystać wyłącznie z dedykowanych produktów bezglutenowych z symbolem przekreślonego kłosa (chociaż one zazwyczaj są droższe od klasycznych), albo stopniowo naucz się czytać etykiety, co pozwoli Ci kontrolować obecność glutenu. Pamiętaj, że producent musi graficznie oznaczyć w składzie alergeny. To znacznie ułatwi Ci wychwytywanie glutenu.
Po czwarte – przygotuj dzienniczek. Niektóre dzieci tolerują małe ilości glutenu, a niektóre są na niego bardzo wrażliwe. Trzymaj się zaleceń lekarza i dietetyka. W indywidualnym ustaleniu produktów zalecanych i niezalecanych przydatny jest dzienniczek, w którym zapisujesz newralgiczne posiłki, które wywołały objawy u Twojego dziecka. Będzie to przydatne w nauce dozwolonych produktów oraz może być przydatne podczas wizyty u specjalisty.
Po piąte – edukuj bliskich! Podeślij im ten artykuł, albo inną ściągę, dzięki czemu będą mogli się przygotować na wasze odwiedziny, jeśli będą mieli taką potrzebę. Jeśli ten element jest dla Ciebie stresujący, możesz zaproponować, że przygotujesz potrawę dla swojego dziecka lub porozmawiaj z gospodarzami o planowanym menu i używanych składnikach.
Niedobory związane z dietą bezglutenową
Początkowy okres może być ciężki, z resztą jak każda zmiana. Celiakia jest chorobą przewlekłą, a spożycie glutenu doprowadza do niszczenia kosmków jelitowych odpowiedzialnych za wchłanianie. Dlatego też po diagnozie Twoje dziecko może mieć niedobory pokarmowe. Konieczne jest wprowadzenie diety bezglutenowej, która nie tylko zniweluje objawy, ale także pozwoli na odbudowanie kosmków i poprawę wchłaniania. Być może początkowo lekarz zaleci preparaty witaminowe lub suplementację składnikami mineralnymi. Nie działaj jednak na własną rękę, w tej kwestii zawsze współpracuj z lekarzem i dietetykiem w oparciu o aktualne badania biochemiczne.
Pamiętaj o cierpliwości, tłumaczeniu i wzajemnej edukacji.
Witaminy z grupy B
Produkty: kasza jaglana, kasza gryczana, komosa ryżowa, amarantus, nabiał, jaja, strączki, banany, brzoskwinie, szpinak.
Żelazo
Można je znaleźć pod dwoma postaciami – lepiej przyswajalnej hemowej, z produktów zwierzęcych oraz gorzej przyswajalnej niehemowej, z produktów roślinnych. Produkty pełnoziarniste bogate są w ten składnik i jest ryzyko, że rezygnując z tych produktów, zwiększymy potencjał wystąpienia niedoboru.
Produkty: mięso, wędliny bezglutenowe, kasza jaglana, kasza gryczana, komosa ryżowa, amarantus.
Pamiętaj, by łączyć żelazo z produktami bogatymi w witaminę C, np. papryką! To zwiększy jego wchłanialność.
Magnez
Produkty: kasza gryczana i ryż, szpinak, biała fasola, natka pietruszki, banany, ryby, owoce morza, mleko, jaja, sery żółte, orzechy, pestki dyni.
Cynk
Produkty: mięso, sery żółte, kasza gryczana, jaja, ryż, ryby, pestki dyni, nasiona słonecznika.
Selen
Produkty: orzechy, ryby, drób, jaja.
Miedź
Produkty: sezam, ziarna słonecznika, orzechy, zielone warzywa liściaste, kakao oraz pestki dyni.
Błonnik
Produkty: komosa ryżowa, amarantus, kasza gryczana, orzechy, nasiona, ryż brązowy lub dziki, warzywa i owoce.
Wystarczy, że będziesz opierać się na piramidzie żywienia oraz zdrowym talerzu, wyłączając produkty bezglutenowe. Proporcje się nie zmieniają. 🙂
Wiele placówek nie jest w stanie przygotowywać osobnych bezglutenowych posiłków. Wyobraź sobie, że kuchnia ma do wydania 400 obiadów, w tym jeden bezglutenowy. Aby zapewnić pełne bezpieczeństwo musieliby mieć przygotowane osobne naczynia, pomieszczenia do przechowywania żywności, blaty, sprzęty. Najczęściej jednak kuchnie borykają się ze zbyt małą ilością miejsca, czasu i personelu. Porozmawiaj z personelem o ewentualnych udogodnieniach, jak np. podgrzanie posiłku dziecka w kuchence mikrofalowej.
Inne produkty na talerzach mogą być przyczyną wyśmiewania i wykluczenia przez rówieśników. Warto uprzedzić o tym wychowawców, by zwracali na to uwagę. Dobrym pomysłem byłoby zapoznanie dzieci z chorobą i normalizowanie jej w grupie. Jeśli przygotowujesz jedzenie dla dziecka samodzielnie, to staraj się, by posiłki te nie odbiegały znacząco od tych spożywanych przez rówieśników. Pamiętaj też o takich wyjątkowych sytuacjach jak urodziny czy inne specjalne okazje. Może się zdarzyć, że nie będzie nic przygotowane dla Twojego dziecka, podczas gdy inni będą zajadać się tortem czy różnymi łakociami.
Więcej na ten temat możesz znaleźć w “Dziecko na diecie bezglutenowej w szkole, na wycieczce, na urodzinach – praktyczny poradnik dla rodzica”
Śniadanie/ Kolacja
Obiad
Tutaj odsyłam Cię do kompendium wiedzy o naleśnikach, które przygotowałam jakiś czas temu. Są tam też przepisy na naleśniki w wersji bezglutenowej oraz ściągawki. Wszystko co musisz wiedzieć o naleśnikach
A jeśli potrzebujesz inspiracji na farsze do naleśników, to znajdziesz tu też coś dla siebie. 7 pomysłów na farsze do naleśników
Składniki:
Przepis:
Drożdże rozpuść w ciepłej wodzie z cukrem (ok 40°C). Wszystkie składniki wyrób na gładkie ciasto. Piecz przez ok 25-30 minut w 190°C.
Składniki:
Przepis:
Ciężko jest jednak znaleźć gotowe produkty bezglutenowe z idealnym składem.
„Niezbędnik Zakupowy” stworzyłam z myślą o Tobie – wyjątkowej, zapracowanej mamie, która każdego dnia dąży do tego, aby jej rodzina była zdrowa, szczęśliwa i dobrze odżywiona.
Wskakuj do swojej skrzynki email i potwierdź zapis. I uwaga! Możliwe, że mail wylądował w spamie, a bez potwierdzonego zapisu nie dostaniesz ode mnie żadnych wiadomości. 🙁
Bibliografia
Wyobraź sobie, że sprawdzone przepisy na szybki obiad pełen warzyw masz zawsze pod ręką. I to ze składników, które z dużym prawdopodobieństwem masz w domu. Brzmi zbyt pięknie, by było prawdziwe? A jednak – to do zrobienia z e-bookiem „Obiady z jednej blaszki”!